بنا بر روایات بسیاری - که شیعه و سنی نقل نموده‏اند – پیامبر
صلی‌الله‌علیه‌وآله بر خاک سجده می‏کردند و در تابستان که بر اثر هوای
عربستان خاک و ماسه‏های کف مسجد النبی بسیار گرم و سوزان می‏شد، بر حصیر
سجده می‏کردند.
عبادت توقیفی است یعنی با سلیقه افراد مختلف کم
و زیاد نمی شود و در اجزا و شرایط آن باید براساس قول و فعل شارع یعنی
خداوند متعال عمل کرد؛ چنان که خود پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز
فرموده‏اند:

بنابراین از نظر فقهی بر غیر آنچه که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر آن سجده کرده‏اند، سجده جایز نیست.

اساس سجده بریدن از دنیا و متعلقات آن و خضوع و خشوع کامل در
پیشگاه خدا است و در روایت است که انسان به خوردنی‏ها و پوشیدنی‏های خود
تعلق بسیار دارد. پس بر این گونه امور سجده روا نیست و پیشانی برخاک
ساییدن بیشترین تواضع و دوری جستن از تعلقات را در پی دارد.
مهر
نزد شیعه موضوعیت ندارد؛ بلکه ملاک همان سجده بر خاک است و مهر وسیله‏ای
است که سجده بر خاک را در هر جا و هر مکان سهل و آسان می‏سازد.
عالمان
برجسته و عارفان اهل سنت نیز سجده بر خاک را تاکید کرده‏اند؛ هم‏چنان که
امام‏محمد غزالی در کتاب «احیاءالعلوم» بر این مساله انگشت نهاده است.
شرک آن است که سجده برای غیر خدا باشد ولی شیعیان بر خالق سجده می‏کنند، نه برای خاک. به عبارت دیگر شرک آن است که غیرخدا مسجود واقع
شود نه مسجد (محل سجده) و مهر و خاک مسجد است، نه مسجود. برخلاف حرکت
بت‏پرستان که بت‏ها را مسجود قرار داده و در پیشگاه آنها کرنش و تواضع
می‏نمودند.

سجده از جمله کارهایی است که بالاترین حد خضوع و
فروتنی انسان در مقابل کس یا چیزی را نشان می‏دهد. استدلال بت پرستان برای
توجیه سجده‏شان در مقابل بتها این بود که چون خدای خالق جهان دیده نمی‏شود
نمی‏توان او را عبادت نمود، پس باید بتهایی را که دیدنی و محسوس هستند
پرستش کرد و به همین جهت در مقابل بتها کرنش و سجده می‏کردند و به آنها که
ساخته دست خودشان بودند احترام می‏گذارند. ولی تفکر شیعه آن است که تنها
وجود شایسته عبادت خداوند یکتا است، او اگر چه دیده نمی‏شود و شناخت ذات
او در محدوده فهم و درک محدود انسان نمی‏گنجد، ولی عبادت او امری ممکن است
و خودش کیفیت این عبادت را آموخته و باید او را به همان نحوی که فرموده
است عبادت کرد. سجده بر خاک و ساییدن پیشانی بر آن که نشانی از پایین‏ترین
چیزهاست علامت نهایت ذلت و کوچکی انسان و اعتراف به عظمت خالق است (سبحان ربی الاعلی و بحمده) و تفاوت این عمل و فکر با بت پرستان از زمین تا آسمان است.